Հայաստանյան քաղաքական կյանքը վերջերս այնքան էլ աշխույժ չէ, ու մեր բլոգը ինչ-որ չափով շեղվել է քաղաքական թեմաներից: Այս հունը համաչափ պահելու համար բացում եմ հետևյալ թեման՝ խնդրելով բոլորիս, այդ թվում նաև ինձ, հնարավորինս հեռու մնալ քաղաքական մեկնաբանություններից (առայժմ, որպես սկիզբ) ու գնահատել «չոր, թվային» փաստեր:
Մտքովս անցած թեման երկրի տնտեսությունն է, ավելի ճիշտ՝ փակ տնտեսական համակարգի (ինչպես դա անվանում են մակրոտնտեսության առաջավոր հեղինակները) զարգացման հեռանկարները:
Ինչու եմ այս թեման ընտրել. ելնելով մեր Հայաստանի վերջին տարիների արտաքին քաղաքական վայրիվերումներից, ենթադրում եմ, որ Հայաստանը դեռևս երկար ժամանակ կմնա որպես հարաբերականորեն փակ տնտեսական համակարգ, նույնիսկ որոշ սահմանների բացման դեպքում (բաց սահման դեռևս չի նշանակում բաց շուկա):
Կոչ եմ անում իմ բոլոր գործընկերներին. գրե՛ք ձեր կարծիքները՝ ի՞նչ է հարկավոր փակ տնտեսական համակարգին՝ զարգացում ապահովելու համար:
Գրեք ձեր պատկերացմամբ առաջին քայլերից, անկախ նրանից, ի՞նչ քաղաքական համակարգ է, ի՞նչ դրամային համակարգ է, ելնելով մի քանի «ելման կետերից»,– առկա է իքս քանակի բնակչություն, առկա է իքս տարածքով հող, առկա է ցանկություն՝ ապրել նաև վաղը, ու մյուս շաբաթ, ու ապրել մի քիչ ավելի լավ, քան այսօր: Նորից եմ խնդրում՝ գրեք միայն տնտեսական բաղադրիչի մասին:
Ես ինքս (ու անկեղծորեն նշեմ, ոչ միայն ես) իմ հոր գրած հոդվածներից համոզվել եմ, որ նա իր վերջին տարիների վերլուծություններում գտել է մի շարք զարգացած երկրների տնտեսական հաջողությունների հիմնաքարերից մեկը, միգուցե ամենակարևորը: Հիմա այս հոդվածի մեկնաբանություններով կուզեի պարզել նաև առնվազն մի տասնյակ խելամիտ հայերի տեսակետները, ու գտնել նրանց ընդհանուր մի սեգմենտ, գուցե ընդհամենը կետ, որը բոլորիս մտքում հանդիսանում է տնտեսական զարգացման ամենաճիշտ սկզբնակետը:
Խնդրում եմ մոտենալ լրջորեն, ու լինել ակտիվ:
Ներկա պահին ստացվել է 14 մեկնաբանություն
Ձեր մեկնաբանությունը գրեք այստեղ
Մեկնաբանել կարող են F5 բլոգում գրանցված եւ համակարգ մուտք գործած անդամները
Ախր շատ դժվար բան ես առաջարկում՝ ինչպե՞ս կարելի է գրել տնտեսության մասին, մե՛ր երկրի տնտեսության մասին, ու այն չձուլել քաղաքականության հետ: Հենց մեր տնտեսության ամենաթույլ օղակն էլ այն է, որ ներկա տնտեսությունն առավելագույնս քաղաքականացված է: Քաղաքականացված ու մոնոպոլիզացված:
Տարիներ առաջ, մի հատ դասախոս ունեի՝ Սթիվենս ազգանունով, խելացի ամերիկյան մուժիկ էր: Ու երբ մակրոտնտեսություն էր կարդում, նախապես զգուշացնում էր՝ խնդրում եմ մեր սովորած տնտեսական օրինաչափություններն ու բանաձեւերը չկիրառել ձեր երկրի համար, քանի որ ոչ մի բանաձեւ ձեր երկրում չի աշխատի…
Հիմա, մենք ո՞նց քննարկենք տնտեսական հարցեր՝ առանց մեր կարկառուն քաղաքական-մոնոպոլիստական գործիչների:
Անհնար է…
Հղումներ կա՞ն, որոնցով կկարողանայինք ծանոթանալ ձեր հոր հոդվածներին…
14-04-09 • 05:07 AMԱզգ-ում եղել են մի երկու տասնյակ հոդված, բայց ցավոք հիմա ամսաթվեր ասել չեմ կարող, երևի հայրս պահած կունենա, կհարցնեմ, կասեմ…
Իսկ ինչ վերաբերում է թեմայի բարդությանը, հենց դրա համար էլ գրել եմ, ոչ թե Հայաստանն եմ ուզում քննարկել, այլ փակ տնտեսական համակարգ… այ օրինակ, դու ինչ պատկերացումնե ունես, փակ համակարգը առաջին հերթին ինչի մասին պիտի մտածի՝ վաղը սոված չմնալու համար…
14-04-09 • 05:52 AMՊետք է ունենալ զարգացած գյուղատնտեսություն: Գյուղերում պետք է վերագործարկել այն գործարանները, որտեղ գյուղացիները մթերում էին իրենց ստացածը…Կներեք, կոլտնտեսությունները… Հիմա գյուղական վայրերում սովետից մնացած բազմաթիվ մանր ու միջին գործարաններ թալանված վիճակում են կամ էլ աշխատում են իրենց տաս-քսան տոկոս հնարավորության չափով: Գյուղերում էլ մարդիկ աճեցնում են այն բերքը, որն իրենց է անհրաժեշտ՝ չհաշված Արարատյան դաշտավայրը:
14-04-09 • 05:58 AMՄինչև մեր երկրի նման երկրում գյուղացին լավ չապրի, մյուսները լավ չեն ապրի…
Վերջերս ներդրումների շնորհիվ շատ մոդայիկ է դարձել խաղողագործությունը, նույնիսկ հեռավոր գյուղերում… Բայց մեկ է՝ դրանով հարց չի լուծվում:
Եղած աշխատող գործարաններն էլ նույնպես մոնոպոլիզացված են:
14-04-09 • 06:02 AMԱկն շրջանում, որտեղ ես եմ մանկությունս անցկացրել, աշխատում էին մի քանի սնունդ արտադրող գործարաններ՝ մեծ պանրագործարան, պահածոների մի քանի գործարան, գինու գործարաններ: Այսինքն՝ ողջ շրջանում գյուղացու ստացածը տնօրինում էին այդ գործարանները՝ վերջում տալով պատրաստի արտադրանք, որը կամ սպառվում էր Հայաստանի ներքին շուկայում, կամ էլ արտահանվում էր սովետական մյուս հանրապետություններ:
Պանրագործարանն արտադրում էր կաթ, կարագ, պանիր, կեֆիր, այլ կաթնամթերքներ: Պահածոների գործարանները՝ բազմաթիվ, տարբեր տիպի պահածոներ: Արդյունքում՝ շրջանն իրեն ապահովում էր:
Հիմա աշխատում է միայն մեկ գինու գործարան՝ իր ողջ թափով: Մյուսներն ախատում են կամ իրենց հնարավորությունների մի մասով, կամ ընդհանրապես չեն աշխատում, օրինակ՝ պանրագործարանը, որի սեփականաշնորհման գինը պարզապես ծիծաղելի թիվ էր:
14-04-09 • 06:09 AMՈր որոշ տարբերություն վերջին 10 տարվա ընթացքում եղել է, դա ակնհայտ է, ու ոչ մեկը չի կարող ժխտել: Նկատի ունեմ հենց զարգացումը: Սակայն այն, որ դա եղել է վագրի թռիչքի տեմպերով, իհարկե, հորինվածք է ծայրից ծայր:
Սակայն կարեւորը ոչ այնքան զարգացման տեմպերն են, որքան ազգային անվտանգության հիմնախնդիրները: Վրաստանի նախագահ Սահակաշվիլին արդեն երկրորդ անգամ ճիշտ խոսք է ասում, մենք սաղ ազգով ընկնավորվում ենք ու բղավում՝ հլը էն վրացի էշին տես, թե ինչ է հայտարարում…
Իրականում Միխայելսոնը ճիշտ է, մեր երկրիը 100-ից ավեի տոկոսով կախված է Ռուսաստանից: Մի այդքան էլ՝ Վրաստանից: Զուտ՝ ֆիզիկապես:
Միխայելսոնի պրիպատկեն բռնեց՝ գազից էլ հույսներս կկտրենք, արտաքին առեւտրից էլ:
Սա է կարեւոր, եւ ոչ թե օրը մեջ վեր խոյացող էլիտ-շենքերը…
15-04-09 • 17:42 PMՄտահոգ ջան, իմ առաջադրած հարցն էլ հենց այն է, ի՞նչ անել, որ Միխեիլի «պրիպադկից» կախված չլինենք (ինչ որ շատ լպիրշ հնչեց, մեկը չիմանա պրիպադկեն ինչ ա՝ կհայհոյի):
Ես էլ հենց ուզում եմ, Մտահոգը ոչ թե ֆիքսի մեր կախվածության աստիճանն ու վեկտորը, այլ կախվածության թուլացմանն ուղղված քայլերը:
Նայեք վերևի մեկնաբանությանը՝ Մարատը բերել է ինչ-որ իրավիճակի պատկեր՝ գյուղերում ինֆրաստրուկտուրան քայքայված է: Հիմա որ այդ գործարանները վերականգնվեցին, այսօրվա վիճակով հայ գյուղացին ի՞նչ է արտադրելու, որ գործարանը վերամշակի: Լոլիկ ու խաղող: Իսկ ու՞մ է պետք լոլիկն ու խաղողը: Եթե հայաստանահայը հավատում է հեքիաթներին, թե մեր տոմատի մածուկը արտահանելու ենք Եվրոպա, և դա այնպիսի շահույթ է բերելու, ինչպիսին նավթը մեր բարյացկամ հարևաններին, ապա չարաչար սխալվում է. իտալական տոմատի կես լիտրանոց պակետը արժե 26 ցենտ: Որակի մասին կասկած չկա: Իսկ ուրիշ ի՞նչ պիտի անենք այդ լոլիկով՝ խիստ կասկածելի հարց է. ինքնին լոլիկը շուտ փչացող է, արտահանել չի լինի, հարևանների վրա վաճառել չենք կարող՝ իրենք մեզնից էժան են արտադրում: Ուրեմն փուչիկ դարձավ լոլիկի արտադրության հեռանկարը:
Հաջորդը խաղողի առասպելն եմ «նվաստացնելու»: Կոնյակի համար խաղող գյուղացիները արտադրում են բավարար, գինու համար էլ բավարար, ու երբ դրանից ավել են արտադրում, իսկ դա ամեն տարի պատահում է, ապա սկսում են արհեստականորեն միմյանց գործի խփել, ու օգուտ քաղում են միայն մթերողները: Գրանցված փաստեր կան, երբ մարդկանց խաղողը պարզապես փչացել է, քանի որ գործարանը չի մթերում՝ չունի դրա կարիքը, արդեն հազարավոր տոննաներով էժան առել է: Իսկ քանի որ պետությունը խաղողագործներին պետական աջակցություն է ցուցաբերում (հիմա չգիտեմ, մի քանի տարի առաջ այդպես էր), ապա գյուղացիներն էլ մի երկու կոպեկ ձեռ գցելու ակնկալիքով գնում են խաղողի բաղչեքը:
16-04-09 • 23:51 PMՀիմա կարելի է արձանագրել, որ Ռոբերտի օրոք թափ առած երկու ճյուղերն էլ փուչիկ են: Դրանցով ոչ գյուղացին ոտքի կկանգնի, ոչ էլ քաղաքացին փորը կկշտացնի: Իսկ ինչո՞վ կարելի է կշտացնել՝ մսով, կաթնամթերքով, ձվով, մի խոսքով՝ կալորիական սննդով:
Իսկ ունե՞նք մենք այդ սնունդը արտադրելու ցանկություն. ամենևին: Մսի 80-85 տոկոսը ներկրովի է: Կաթնամթերքի հումքի կեսից ավելին ներկրովի է: Նույնիսկ այդքան թռչնաբուծարան ունենալու հետ մի քանի տարի առաջ վիճծառայությունը ձվի ներկրում էր արձանագրել:
Իսկ ի՞նչ է պետք նշված սննդատեսակները տեղում արտադրելու համար:
1. Միս/մսամթերք - սրա համար անհրաժեշտ է ունենալ անասնապահություն, որը կապահովի անհրաժեշտ գլխաքանակ:
Ո՞րն է անհրաժեշտ գլխաքանակը Հայաստանի 2,7 մլն բնակչի համար: Արևմտյան երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ մեկ բնակչի հաշվով կես գլուխ (պայմանականորեն ասած) խոշոր եղջերավոր կենդանին ու մեկ խոզը հնարավորություն են տալիս բնակչությունը ձերբազատել մսի ներկրումից: Այսօր Հայաստանում, ըստ վիճվարչության (չգիտեմ, թե ինչքանով հավատամ) , կա 630 հազար խոշոր (որից 310հազար կով) ու 90 հազար խոզ: Եթե հաշվի առնենք, որ խոզի միսը բավականին հարգված է մեզ մոտ, ապա 90 հազարը պարզապես ծիծաղելի է: Դանիան ունի ընդամենը 43 հազար քառակուսի կմ տարածք, 5,5 մլն բնակչություն, ու 12 միլիոն խոզ ու ավելի քան 1,5 մլն խոշոր եղջերավոր: Վերջին տասնամյակում այդ երկիրը աշխարհի ամենաբարեկեցիկ երկրների ցուցակում առաջին տասնյակում է: Ինչո՞ւ օրինակ չվերցնել: Երևի Ժոժոբան կսկսի «կայֆեր» բռնել առաջարկիս վրա, բայց ես լրիվ լուրջ եմ ասում:
Եթե մեր ներկրողներին համոզեն, որ այս ձևով կարելի է ավելի մեծ շահույթ ունենալ, իսկ դա հաստատ կարելի է, ու ավելի փոքր ռիսկերի գնալ, ապա մի գուցե մի 5 տարի հետո նրանք ապահովեն հայաստանցու միսն էլ, կաթն էլ:
Ինչու՞ է Դանիան կյանքի որակի ինդեքսի ցուցակում առաջին տասնյակում. քանի որ նրա բնակիչները ունեն սնունդ, աշխատանք, և դրանց արդյունքում` նաև առողջություն: Կարշոլկի ֆաբրիկայի մտքի տիտանը ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ էր զարգացնում, չմտածելով, թե ինչով պիտի իր ուղեղին էներգիա մատակարարի հայ ծրագրավորողը՝ տոմատի մածուկո՞վ, թե՞ կոնյակով ու հանքային ջրով:
17-04-09 • 00:28 AMԴեռ կշարունակեմ, բայց շատ կցանկանայի, որ բոլորդ գրեք ձեր կարծիքները՝ որ քայլերն են առաջինը, որ երկիրը մենակ մնալով՝ սոված չմնա: Վերջիվերջո, եթե մեր «ախպեր» Միխեիլի ֆազերը գցեց, մեր զինվորն է սոված մնալու, ու դա թույլ տալ չի կարելի:
Հարգելիներս, քանի որ համասեռամոլների ու քաղաքական թեմաները կլանում են ձեր ողջ էներգիան ու ցանկությունը, ու որևէ մեկը կարծիք չունի երկրի պարենային անվտանգության առումով, կամ էլ ունի, բայց հարկ չի համարում պատասխանել իմ կողմից առաջադրված ընդամենը մի պարզ հարցի, ես տեղին եմ համարում մեկ քայլ առաջ գնալ իմ նախորդ երկու մեկնաբանություններից:
Արդեն հստակ է, որ մեր երկրի տարածքի ու բնակչության պայմաններում ամենևին բարդ չէ պահել այնքան անասնագլխաքանակ, որ գոնե 50 տոկոսով բավարարի մսի ու մսամթերքի պահանջները: Հաջորդ հարցը պիտի լինի՝ իսկ ի՞նչ են ուտելու խեղճ կենդանիները. չէ՞ որ նրանց պահանջը մարդու պես օրեկան 2500 կկալ չէ. 400-500 կգ կշռող կովը պիտի դրանից առնվազն 5 անգամ ավելի ստանա, խոզը դեռ մի բան էլ դրանից ավել, որ նորմալ քաշ ավելացնի:
Անասնակերի հարցը զարգացած երկրներում լուծվում է այնպիսի պարզ ճանապարհով, որ պատկերացնելն էլ դժվար է. կենդանիների հիմնական սննդատեսակը եգիպտացորենի հատիկներն են:
Ավագ սերունդը հիշում է, ու նրանց հիշողությամբ էլ հասել է նաև մեր սերունդներին, որ 60-ական թվականներին Խրուշչովի նախաձեռնությամբ ամբողջ ԽՍՀՄ-ը եգիպտացորեն է մշակել, ու ստացված ցավալի արդյունքներից մարդիկ հիասթափվել են, ու այլևս չեն ուզում լսել այդ մշակաբույսի անունը: Սակայն ոչ ոք իրեն հարց չի տվել՝ իսկ ինչո՞ւ էր եգիպտացորենը վատ արդյունք տալիս:
Բավականին պարզ պատճառով. մշակողների ճնշող մեծամասնության համար այն բացարձակապես նոր բույս էր, ու չկային տարբեր կլիմայական ու հողային պայմանների համար նախատեսված սերմեր ու մշակման տեխնոլոգիաներ: Հիմա նրանք, ովքեր ունեն այդ տեխնոլոգիաները, ստանում են այնպիսի բերք, ինչպիսին զարգացած գյուղատնտեսությամբ երկրներ էլ կնախանձեին: 2007 թվականին Արարատի մարզում որոշ տնտեսություններում գրանցվել է բերքատվություն՝ հեկտարից 7 տոննա, ու դա միայն հատիկի տեսքով: Իմ «հարազատ» Ավստրիայում 3-3,5 տոննայից գոհ են մնում, 5 տոննան արդեն մեծագույն նվաճում են համարում: Մեկ կիլոգրամ եգիպացորենի հատիկը ունի է մոտ 3.400 կկալ սննդային արժեք: Եթե գյուղատնտեսը իր կենդանիներին օրեկան մի քանի դույլ չոր խոտի ու կոմբիկերի (որը ոչ այլ ինչ է, քան նույն խոտը՝ գումարած որոշ վիտամիններով ու ածխաջրերով հարուստ հավելումներ) հետ ամեն մեկին երկու կիլոգրամ եգիպտացորենի հատիկ տա, ապա դրանով կապահովի ինչպես կովի բարձր կաթնատվություն, այնպես էլ խոզի կշռի արագ աճ:
Եթե վերը նշված օրեկան երկու կիլոգրամը (մեկ կենդանու հաշվով) բազմապատկենք Հայաստանին անհրաժեշտ 3,5 միլիոն անասնագլխաքանակով, ապա կստանանք 7 միլիոն կգ (կամ 7 հազար տոննա) օրեկան, տարեկան կտրվածքով դա կազմում է 2,5 միլիոն տոննա: Շատ մեծ թիվ է հնչում, չէ՞: Եթե դրա կեսն էլ արտադրենք ու հեկտարից ստանանք 4 տոննա բերք, ապա այդքանի համար անհրաժեշտ կլինի մոտ 300.000 հեկտար հողատարածք: Էլի շատ է թվո՞ւմ: Հայաստանում, ըստ վիճվարչության, հիմնական մշակաբույսերի ցանքատարածությունները հենց այսքան են, իսկ այդ մշակաբույսերն են հացահատիկը, բանջարա-բոստանային, կերային կուլտուրաները, ինչպես նաև կարտոֆիլը:
Կարճ ակնակրկ կարտոֆիլի մասին: Անցած տարի այնքան են անիմաստ ցանել ու այնպիսի բերք են հավաքել, որ գներն ընկել են, ու բացի դրանից էլ հազարավոր տոննաներով ավելցուկ կա գյուղացիների մոտ՝ բանակը չի գնում, հարևան երկրները չեն արտահանում, կենդանիներն էլ չեն ուտում, այսինքն միգուցե և ուտում են, բայց մեջը օգուտ չկա՝ կալորիականությունը ընդամենը 700-800 կկալ է մեկ կիլոգրամի մեջ:
Լավ, առաջ անցնեմ (գիտեմ շատ եմ ծանրաբեռնում, բայց փորձեք հասկանալ, եթե այսօր հայը դրա մասին չմտածեց, հետո էլ չի հասցնի): Վերը նշված 300.000 հեկտարից առնվազն կեսը կարող է զբաղացնել եգիպտացորենը:
Հիմնավորեմ:
170 հազար հեկտար տարածք զբաղեցնող հացահատիկների զգալի մասը ցանվում է հենց անասնակերի նպատակով: Կալորիականությունը նույնն է, ինչ եգիպտացորենը, սակայն բերքատվությունը գրեթե կրկնակի ցածր է, իսկ հացահատիկը ավելի ռիսկային է (եղանակին դիմացկունության առումով), քան եգիպտացորենը: Կարտոֆիլին բաժին հասնող ավելի քան 30 հազար հեկտարի կեսն էլ կարելի է օգտագործել նույն նպատակով, կերային կուլտուրաների ամբողջ 65 հազարն էլ: Ի վերջո, ցորենի ու գարու նոր տեսակներ հայտնագործելու անիմաստ փորձերի փոխարեն գյուղոլորտի գիտնականները կարող են նոր հողատարածքներ հետազոտել, ավելացնել եղած վարելահողերի տարածքները:
17-04-09 • 23:39 PMPhenomen ջան, վերլուծություններդ հիասքանչ են: Չեմ էլ կասկածում դրանց հավաստիություն վրա: ՍԱԿԱՅՆ…
Ինչպես կասեր, թեեւ կրկնվում եմ, իմ մակրոտնտեսության դասախոս Սթիվենսը, քո մտահանգումները միայն տեսական իմաստով են գերազանց, սակայն դա դեռ հարց է, թե արդյոք դրանք կկիրառվեն:
Ավելի կոնկրետանամ: Մի պարզ օրինակ բերեմ: Ծանոթներիցս մեկը շփվում էր արտասահմանյան ինչ-որ մի հեղինակավոր կազմակերպության հետ (կարծեմ՝ ճապոնական), որը պատրաստվում էր մի քանի մլն դոլարի ներդրում անի ԱՊՀ երկրներից մի քանիսում, այդ թվում՝ Հայաստանում: Չխորանամ, թե ինչ գործարան եւ ինչ ոլորտում: Միայն ասեմ, որ դա շատ շահավետ էր լինելու Հայաստանի համար:
Այս գործարարներն ուղիղ ութ տարի «համոզում» էին մեր պետական այրերին՝ իրենց բիզնես ծրագրի օգտակարության մասին: Ու գիտե՞ք նրանց ինչ էին պատասխանում ուղիղ 8 տարի, մոտավորապես այսպիսի մի բան.
«Ապե, էդ ամեն ինչը հասկացանք, հիմա դու մեզ ասա՝ մե՞զ ինչ դրանից… մեր քյարը ո՞րն է...»:
Հիմա անցնենք մսին, կարտոֆիլին եւ մյուս ճյուղերին: Լավ ես վերլուծում, բայց ո՞ւմ հոգն է, թե մեր պետությունը կհզորանա, կզարգանա… Իսկ իրենք մեջը քյար ունե՞ն…
Մեր երկրի տնտեսությունը գիտե՞ս, թե որն է: «Ֆորդը» մի քանի ամիս առաջ «Շախ»-ի տղունն էր (Արմենիա-Լադայի), իսկ հիմա ձեռներից խլել են: Դե, «Բջնին» էլ չեմ ասում… դարձրին ֆուտբոլի գնդակ…
Այնպես որ, դու հաշվում ես, իրենք՝ գործում են…
18-04-09 • 02:39 AMԵթե իրոք ճապոնական կազմակերպություն էր, հավանաբար աղբի վերամշակման գործարանի մասին է խոսքը, որը հաջողությամբ վարի տվին… Բայց այս ոլորտում (եթե իրոք դա է) մեր հայությունը մեծ փողեր չի աշխատում, ու քանի որ կա «ես պըտի լավ ըլնեմ, ուրիշ ոչ մեկ» սկզբունքը, կարճ կապեցին, պատասխանեցին՝ ՉԷ:
Իսկ ահա մսի ու կաթի փոշու ներկրումից մեծ փողեր են աշխատում: Բերում են Ռուսաստանից, ԱՊՀ այլ երկրներից (կաթի փոշին ի նկատի ունեմ), մսամթերքը բերում էն էլի Ռուսաստանից, Բրազիլյայից, մի ժամանակ Հնդկաստանից էր գալիս, նույնիսկ Ավստրալիայից: Դրա մեջ կորցնելու շահ կա: Ու ամբողջ աղը իմ այս բացահայտման այն է, որ կարելի է ներկրողին ասել՝ ախպեր, գնացել ես դրսից էս բերում, բայց ստեղ էլ դրանից ԿԱ, ուղղակի աչքերը մի քիչ ավելի է պետք բացել: Թեև ոնց որ թե արդեն գլխի են ընկնում, ու դրան կա մի փոքրիկ իրեղեն, բայց նաև ցավալի, ապացույց:
Երկու տարի առաջ կառավարությունը Եվրոպայից կովեր բերեց: Դրին մեջ-մեջ արին մեծահարուստները, գյուղացուն բան չհասավ: Ու էդ կովերից մի մեծ խմբաքանակ գնեց մեր խոշորագույն կաթնամթերք արտադրողներից մեկը, որ արդեն մոտ 15 տարի այդ շուկայում առաջատար է: Իսկ ինչո՞ւ գնեց: Մի 6-7 տարի առաջ, երբ բանկում էի աշխատում, այդ ֆիրմայի «բանկ գնացող-եկողը» մի անգամ ասաց. «Տղերք ջան, կաթի փոշի բերողի տեղ չգիտե՞ք, շուկայում կիլոն 1000 մանեթ արժի, 1300-1400 կտամ, մենակ մի քանի տոննա վռազ պետք ա, արտադրությունը կանգնում ա»: Պատկերացրու, բանկի աշխատողին, որը ամբողջ օրը իր կաբինետում նստած՝ արևի լույս չի տեսնում, եկել հարցնում է մի բանի մասին, որից ամենալավ տեղեկացվածը հենց ինքն է: Այ, հենց այս փաստը պիտի ազդակ հանդիսանա, որ մարդիկ, այո, հասարակ հայ մարդիկ, ոչ թե ինչ-որ քաղաքական կամ տնտեսական գործիչներ, իրենք իրենց հարց տան՝ ի՞նչ է ուտելու վաղը իմ զինվոր որդին:
Հասկանում ե՞ք, թե ես ինչու ոչ իշխանական եմ, ոչ ընդդիմադիր:Քաղաքական մոտեցումենը երկու ճամբարներում եթե մի կողմն դնենք՝ ոչ մեկում էլ չկա այն տնտեսական միտքը, որ մեր երկիրը կարող է ինքնաբավ լինել, բոլորի գլուխներում անկախության առաջին տարիների ծակ տնտեսագետների պնդումներն են, որ Հայաստանը սակավահող, քարքարոտ, լեռնային երկիր է (լեռնային է, բայց իրականում բացարձակ սակավահող չէ), ու մենք երբեք ինքնաբավ լինել չենք կարող:
18-04-09 • 06:11 AMՃիշտ էլ գլխի ես ընկել: Ուղղակի չուզեցի կոնկրետ նշել: Հենց այդ ճապոնացիք էին: Բայց նաեւ տեղեկացնեմ, որ մոտ մի ամիս առաջ, վերջապես, ութամյա գնալ-գալուց հետո վերջը ստորագրվեց նորանշանակ քաղաքապետի կողմից:
Ու հիմա Սովետաշենի աղբանոցում պիտի մի հատ ինչ-որ հիմնարկություն բացեն, ու աղբի վերամշակումից բնական գազ ստանան:
Իսկ լոգիկան ասում է, որ մեր կողմը պիտի այս ճապոնացիների «յախից բռներ» ու բաց չթողներ, իսկ իրականում, հակառակն է եղել:
Համաձայն եմ, որ գյուղը պետք է ոտքի կանգնացնել: Բայց գյուղ է մնացել: Գյուղի ջահելները կամ Երեւանում են, կամ էլ Ռուսաստան-Ուկրաինա: Գյուղապետերն էլ ընենց են նստել բոլոր գյուղացիների գլխներին, որ էլ դու սուս:
Ինչ խոսք, որ նշածդ հարցերը կարեւորն են: Մնում է իրականացնող լինի: Բայց թե մերոնք լրիվ ուրիշ բաներով են զբաղված… Մի քիչ համբերիր, մի 50-100 տարի, թող Դիլիջանը ֆինանսական կենտրոն դառնա, հետո կմտածենք այս մասին
18-04-09 • 06:41 AMԱլեքսանյան Սամվելն ու Ծառուկյան Գագոն որ ոտքները դրեցին գյուղ ու ասեցին՝ այս գյուղում մեզ համար տավար պիտի պահվի, գյուղապետերը իրենք տավար կդառնան ու գյուղը կսկսի տավար պահել: Միայն դրանց գլխի գցող է պետք:
Եթե միս ներկրողները նույնն են մնացել, ինչ որ 7-8 տարի առաջ էին, ապա դրանք համեմատաբար ռացիոնալ մտածող մարդիկ են, ու պիտի որ հասկանան, որ տեղական արտադրությունը լրիվ ձեռնտու ու բարձր եկամտաբեր բիզնես է: Ուղղակի հասարակական արձագանք է պետք, պիտի հանրահավաքների ժամանակ ոչ թե մանրամասնել, թե ինչպես է գործում թաթար-մոնղոլական կառավարումը, կամ ով ինչ մահացու մեղքեր է գործել իշխանության հասնելու ճանապարհին, այլ ներկայացնել պահանջ՝ զարկ տալ տեղական արտադրությանը: Թեև ու՞մ խելքն է հասնում: Հրես, մի տասնյակ խելացի մարդ ենք, թեմա եմ առաջարկել, որ վաղը բոլորին է ճնշելու, մենակ մի Ադմին է արձագանքում: Չեմ հասկանում, ուրեմն մինչև 40 տարեկան չես լինում, ու երկու երեխա չես ունենում, տնտեսության վիճակը չի հետաքրքրու՞մ:
18-04-09 • 07:01 AM